سیره اخلاقی امام رضا علیه السلام
حلم

در شناخت ‏حلم امام رضا علیه السلام، شفاعت وى در نزد مامون در حق جلودى كافى است. جلودى كسى بود كه به امر هارون الرشید به مدینه رهسپار شد تا لباس زنان آل ابوطالب را بگیرد و بر تن هیچ یك از آنان جز یك جامه نگذارد. وى همچنین بر بیعت مردم با امام رضا علیه السلام انتقاد كرد. پس مامون او را به حبس افكند و بعد از آن كه پیش از وى دو تن را كشته بود او را خواست. امام رضا علیه‎السلام به مامون گفت: اى امیرمؤمنان! این پیرمرد را به من ببخش! جلودى گمان برد كه آن حضرت مى‏خواهد از وى انتقام گیرد. پس مامون را سوگند داد كه سخن امام رضا علیه السلام را نپذیرد مامون هم گفت: به خدا شفاعت او را درباره تو نمى‏پذیرم و دستور داد گردنش را بزنند.

تواضع

در بخش صفات و اخلاق آن حضرت از قول ابراهیم بن عباس نقل شده كه گفت: چون امام رضا علیه‎السلام تنها بود و براى او غذا مى‏آوردند آن حضرت غلامان و خادمان و حتى دربان و نگهبان را بر سر سفره‏اش مى‏نشاند و با آنها غذا مى‏خورد. همچنین از یاسر خادم نقل شده است كه گفت: چون آن حضرت تنها مى‏شد همه خادمان خود را جمع مى‏كرد، از بزرگ و كوچك، و با آنان سخن مى‏گفت. او به آنان انس مى‏گرفت و آنان نیز با حضرت انس می‎گرفتند.

كلینى در كافى به سند خود از مردى بلخى روایت مى‏كند كه گفت: با امام رضا علیه السلام در سفر به خراسان همراه بودم. پس روزى خواستار غذا شد و خادمان سیه چرده خود را نیز بر سفره خود نشاند یكى از یارانش به او عرض كرد: اى كاش غذاى اینان را جدا مى‏كردى. فرمود: پروردگار تبارك و تعالى یكى است و مادر و پدر هم یكى. و پاداش‎ها بسته به اعمال و كردارهاست.

اخلاق نیكو

در بخش صفات آن حضرت از ابراهیم بن عباس نقل شده كه گفت: امام رضا علیه السلام با سخن هرگز به هیچ كس جفا نكرد و كلام كسى را قطع نکرد تا زمانی که شخص سخن گفتنش به اتمام می‎رسید. و حاجتى را كه مى‏توانست ‏برآورده سازد؛ رد نمى‏كرد. پاهایش را دراز نمى‏كرد و هرگز رو به ‏روى كسى كه نشسته بود، تكیه نمى‏داد و هیچ كس از غلامان و خادمان خود را دشنام نمى‏داد. هرگز آب دهان بر زمین نمى‏افكند و در خنده‏اش قهقهه نمى‏زد بلكه تبسم مى‏نمود.

كلینى در كافى به سند خود نقل كرده است كه مهمانى براى امام رضا علیه السلام رسید. امام شب در كنار مهمان نشسته بود و با وى سخن مى‏گفت كه ناگهان وضع چراغ تغییر كرد. مرد مهمان دستش را دراز كرد تا چراغ را درست كند ولى امام او را از این كار بازداشت و خود به درست كردن چراغ پرداخت. سپس فرمود: ما قومى هستیم كه میهمانان خود را به كار نمى‏گیریم. همچنین در كافى به سند خود از یاسر و نادر خادمان امام رضا علیه السلام نقل شده است گفتند: ابوالحسن صلوات الله علیه، به ما فرمود: اگر من بالاى سرتان بودم و شما خواستید از جا برخیزید، در حالى كه غذا مى‏خورید برنخیزید تا از خوردن دست ‏بكشید و بسیار اتفاق مى‏افتاد كه امام بعضى از ما را صدا مى‏زد و چون به ایشان گفته مى‏شد آنان در حال خوردن هستند، مى‏فرمود: بگذاریدشان تا از خوردن دست‏ بكشند.
گل
كرم و سخاوت

همچنین در مناقب از یعقوب بن اسحاق نوبختى نقل شده است كه امام رضا علیه السلام تمام ثروت خود را در روز عرفه تقسیم نمود. پس فضل بن سهل به وى گفت: این ضرر است. امام فرمود: بل سود و بهره است. چیزى را كه پاداش و كرامت ‏به آن تعلق مى‏گیرد ضرر محسوب مكن.

فراوانى صدقات

از ابراهیم بن عباس صولى نقل شده كه گفت: امام رضا علیه السلام بسیار نكویى مى‏كرد و در نهان صدقه مى‏داد و بیشتر این عمل را در شب‎هاى تاریك به انجام مى‏رساند.

منبع:كتاب سیره معصومان، ج 5، ص 148، سید محسن امین، ترجمه، على حجتى كرمانى .